***
Johann Peter Hebel
(1760 - 1826)
Die Vergänglichkeit, Gedicht in alemannischer Mundart, 1803
Der Bueb sait zue m Ätti:
Fast allmol, Ätti, wenn mer's Röttler Schloß
so vor den Augen stoht, se denk i dra,
öb's üüsem Huus echt au emool so goht.
Stoht's denn nit dört, so schuudrig wie der Tod
im Basler Totetanz? Es gruuset mer,
wie länger as me's bschaut. Un üüser Huus,
es sitzt jo wie ne Chilchli uf em Berg,
un d' Fenster glitzeren, es isch e Staat.
Schwätz, Ätti, goht's em echterst au no so?
I main emool, es chönn schier gar nit sii.
Der Ätti sait:
Du guete Burst, 's cha friili sii, was mainsch?
's chunnt alles jung un neu, un alles schliicht
sim Alter zue, un alles nimmt en End,
un nüt stoht still. Hörsch nit, wie's Wasser
ruuscht,
un sihsch am Himmel obe Stern an Stern?
Me maint, vo alle rüher si kain, un doch,
ruckt alles wyters, alles chunnt un goht.
Je, 's isch nit anderst, lueg mi a, wie d' witt.
De bisch no jung; Närsch, i bi au so gsi,
jetz würd's mer anderst; 's Alter, 's Alter chunnt,
un wo n i gang, go Gresgen oder Wies,
in Feld un Wald, go Basel oder haim,
s isch ainerlai, i gang im Chilchhof zue, -
briegg alder nit! - un bis de bisch wie n ich,
e gstand'ne Maa, se bin i nümme do,
un d' Schoof un Gaiße waiden uf mym Grab.
Jo wegerli, un's Huus wird alt un wüest;
der Rege wäscht der's wüester alli Nacht,
un d' Sunne bleicht der's schwärzer alli Tag,
un im Vertäfer popperet der Wurm.
Es regnet no dur d' Bühni ab, es pfiift
der Wind dur d' Chlimse. Drüber tuesch du au
no d' Auge zue; es chömme Chindeschind,
un pletze dra. Zletzt fuults im Fundement,
un 's hilft nüt meh. Un wemme nootno gar
zweituusig zehlt, isch alles zsemmekeit;
un endli sinkt 's ganz Dörfli in sy Grab.
Wo d' Chilche stoht, wo 's Vogts un 's Heere Huus,
goht mit der Zyt der Pflueg-
Der Bueb sait:
Nai, was de saisch!
Der Ätti sait:
Je, 's isch nit anderst, lueg mi a, wie d' witt!
Isch Basel nit e schöni, tolli Stadt?
's sinn Hüüser drin, 's isch menggi Chilche nit
so groß, un Chilche, 's sinn in menggem Dorf
nit so viil Hüüser. 's isch e Volchspil, 's wohnt
e Riichtum drin, un mengge brave Heer;
un mengge, wo n i gchennt ha, lyt scho lang
im Chrüzgang hinterm Münsterplatz un schlooft.
's isch eitue, Chind, es schlacht emool e Stund,
goht Basel au ins Grab, un streckt no do
un dört e Glid zuem Boden us, e Joch,
en alte Turn, e Gibelwand, es wachst
do Holder druf, do Büechli, Tanne dört,
un Moos un Farn, un Raiger sitze druff -
's isch schad derfür! - Un sinn bis dörthi d'Lüt
so närsch wie jetz, se göhn au Gspenster um,
Der Sulger, wo die arme Bettellüt
vergelstret het, der Lippi Läppeli
un was weiß ich, wer meh. Was stoßisch mi?
Der Bueb sait:
Schwätz liisli, Ätti, bis mer über d' Bruck
do sinn, un do an Berg un Wald verbei!
Dört übe jagt e wilde Jäger, weisch?
Un lueg, do niden in de Hürste seig
gwiß 's Eiermaidli glege, halber fuul,
's isch Johr un Tag. Hörsch, wie der Laubi schnuuft?
Der Ätti sait:
Er het der Pfnüsel! Seig doch nit so närsch!
Hüst, Laubi, Merz! - un loß die Tote goh,
's sinn Nareposse! - Jee, was han i gsait?
Vo Basel, aß es au emool verfallt. -
Un goht in langer Zyt e Wandersmaa,
ne halbi Stund, e Stund wyt dra verbei,
se luegt er dure, lyt ke Nebel druf,
un sait sym Kamerad, wo mit em goht:
"Lueg, dört isch Basel gstande! Selle Turn
seig d'Peterschilche gsi, 's isch schad derfür!"
Der Bueb sait:
Nai Ätti, isch's der Ernst? Es cha nit sii!
Der Ätti sait:
Je, 's isch nit anderst, lueg mi a, wie d' witt,
un mit der Zyt verbrennt die ganzi Welt.
Es goht e Wächter uus um Mitternacht,
e fremde Maa, me waiß nit, wer er isch,
er funklet wie ne Stern un rüeft: "Wacht auf!
Wacht auf, es kommt der Tag!" - Drob rötet si
der Himmel, un es dundert überal,
z'erst heimlig, alsgmach lut, wie sellemol,
wo Anno Sechsenünzig der Franzos
so uding gschosse het. Der Bode wankt,
aß d' Chilchtürn guuge; d' Glocke schlagen a,
un lütte selber Bettzyt wyt un breit,
un alles bettet. Drüber chunnt der Tag;
o, bhüet is Gott, me bruucht ke Sunn derzue,
der Himmel stoht im Blitz un d' Welt im Glast.
Druf gschiht no viil, i ha jetz nit der Zyt;
un endli zündet's a, un brennt un brennt,
wo Boden isch, un niemes löscht. Es glumst
wohl selber ab. Wie mainsch, siht's us derno?
Der Bueb sait:
O Ätti, sag mer nüt meh! Zwor wie goht's
de Lüte denn, wenn alles brennt un brennt?
Der Ätti sait:
Närsch, d' Lüt sinn nümme do, wenn's brennt, si sinn
-
wo sinn si? Seig du frumm, un halt di wohl,
geb, wo de bisch, un bhalt dy Gwisse rein!
Siehsch nit, wie d' Luft mit schöne Sterne prangt!
's isch jede Stern vergliichligen e Dorf,
un wyter obe seig e schöni Stadt,
me siht si nit vo do, un haltsch di guet,
se chunnsch in so ne Stern, un 's isch der wohl,
un findsch der Ätti dört, wenn's Gottswill isch,
un 's Chünggi selig, d' Muetter. Öbbe fahrsch
au d' Milschstrooß uf in die verborgni Stadt,
un wenn de sytwärts abeluegsch, was sihsch?
E Röttler Schloß! Der Belche stoht verchohlt,
der Blauen au, as wie zwee alti Türn,
un zwischedrin isch alles usebrennt,
bis tief in Boden abe. D'Wise het
ke Wasser meh, 's isch alles öd un schwarz,
un totestill, so wyt me luegt. Das sihsch,
un saisch dym Kamerad, wo mit der goht:
"Lueg, dört isch d' Erde gsi, un selle Berg
het Belche gheiße! Nit gar wyt dervo
isch Wislet gsi, dort han i au scho glebt,
un Stiere gwettet, Holz go Basel g'füehrt,
un broochet, Matte graust, un Liechtspöh gmacht,
un gvätterlet bis an my selig End,
un möcht jetz nümme hi." - Hüst, Laubi, Merz!
***
